Tarih boyunca insanlar her zaman uçmaya meraklı olmuştur. Kuşlar gibi özgür bir şekilde uçabilmenin heyecanlı, umut dolu ve özgürlük hissi veren bir şey olduğunu çoğu kişi düşünmüş ve uçabilme hayalleri kurmuştur. Tarihe baktığımızda da ilk çağlardan itibaren insanların kuşları taklit ederek uçuş denemeleri yaptığını görürüz. Bunun için ilk bilimsel çalışmalar Avrupa’da başladı. Ortaçağ’da yaşamış deneysel bilimin öncülerinden biri olan Ragor Bacon, kanat çırpan bir makineyle uçmak için çalışmalar yapıyor ancak bu denemesi başarısız oluyor. Daha sonra uçuş ile ilgili çalışmalar yapan Leonardo Da Vinci oluyor. Kuşların uçuşlarını taklit ederek, kanatlara benzeyen ve bugünkü helikopterlere benzeyen makineler icat ediyor. Tarihte ilk defa motorlu uçak uçuran Wright Kardeşlerden önce aslında uçuş yapabilmiş balonlar var. Yani uçuş yapan ilk araç Wright Kardeşlerin uçağı değil, Montgolfier kardeşlerin sıcak hava balonuydu.
Balon fikri ilk olarak 1766’da hidrojeni bulan İngiliz Kimyager Henry Cavendish’in, hidrojenin havadan daha hafif olduğunu fark etmesi ve bunun üzerine 1767’de İskoç Fizikçi ve Kimyacı Joseph Black’in hafif bir aracın hidrojenle doldurulduğu zaman uçabileceği düşüncesiyle ortaya çıkıyor. Fakat Montgolfier kardeşlerin ilk uçan balonu hidrojenle değil, sıcak hava ile uçuyor.
Kağıt üreticisi Fransız bir ailenin iki oğlu Joseph ve Étienne Montgolfier, 1780’li yıllarda ilk insansız sıcak hava balonunu uçurmayı başardılar. Joseph Montgolfier, bu çalışmanın öncüsüydü. Kardeşi Étienne Montgolfier, yalnızca balonun boyutu, şekli ve kaldırma gücünü hesaplamak gibi konularda Joseph’in pratik yardımcılığını yapıyordu. Joseph Montgolfier, ahşap bir çerçeve inşa ediyor ve bunu kağıtla kapladığı kumaşlarla kaplayarak büyük balonlar oluşturuyor. Ve yaptığı bu balona sıcak hava doldurup serbest bırakıyor ve balon yükseliyor. Bu şekilde 5 Haziran 1783 tarihinde gerçekleşen Montgolfier kardeşlerin bu denemesi insanın uçurduğu ilk araç olarak tarihe geçiyor. 10 dakika süren bu uçuş denemesi halka açık bir gösteri olarak yapılmıştı ve bu deneme Avrupa’da yayılmaya başlamıştı. İkinci deneme için yeni bir balon üretiyorlar ve 19 Eylül 1783’te, Paris’te Kral Louis XVI ve aralarında Benjamin Franklin’in de bulunduğu kalabalık karşısında ikinci deneme gerçekleşiyor. Hatta Benjamin Franklin’in bu icadın üzerine “Yeni doğmuş bir bebek ne işe yarar?” dendiği bilinmektedir. Bu denemede uçuşun canlılar üzerinde nasıl bir etkisi olacağı merak edildi ve bunun üzerine balonla birlikte üç yolcu uçtu. Bu yolcular ise düşünüldüğü gibi insanlar değil, ilginç bir şekilde horoz, ördek ve bir koyundu. 8 dakikalık bir uçuştan sonra hayvanlara bir şey olmadan balonla birlikte yer yüzüne hafifçe indiler.
Dipnot: Bu bir Jules Verne romanı değildir.
Montgolfier kardeşler dışında balon uçurmayı denemiş olan başka bir bilim insanı ise Fransız Jacques Charles idi. Charles kamusal fizik dersleriyle tanınan iyi eğitimli bir bilim insanı ve mucitti. Avrupa’da iyi bilimsel aletler koleksiyonuna sahip olmak önemliydi ve Charles de bu koleksiyonerlerden biriydi. 18.yüzyılda, bilim insanları, teknisyenler ve alet yapımcıları bilimsel aletleri kullanarak uygulamalı, deneyli konferanslar yapıyorlardı. Ve bu da aslında bilimin popüler haline gelmesi, bilimin her kesim için ilgi çekici hale getirilmesi ve bilim gösterileri yapmak ile ilgili şeylerdi. Charles de bu bilimsel aletlerini popüler bilim derslerinde, gösterilerde kullanmak üzere sürekli çalışarak deneylerini geliştirmek için uğraşmıştır.
Aynı zamanda gazlarla ilgili çalışmalar yapan Charles, bugün Charles Yasası olarak geçen, sabit basınç altında sabit bir gazın hacminin mutlak sıcaklıkla doğru orantılığı olduğunu ifade ettiği yasayı ortaya koymuştur. Bu teori de balonculuk için önemliydi. Montgolfier kardeşlerin balonda sıcak havayı kullanmalarının aksine Jacques Charles, sıcak havanın, havada kısmen yüzme etkisi yarattığını ancak soğudukça bu özelliğin yittiğini fark ediyor. Hidrojen gazının daha hafif ve daha kalıcı olduğu anlaşılıyor. Bunun üzerine Anne Jean ve Marie Noël Robert kardeşleri işe alarak birlikte hidrojen gazı üretiyorlar. Bu şekilde ilk hidrojen balonu yapılıyor ve halka duyurusu yapılarak, bilet satarak bir gösteri haline getiriyorlar. Ve 27 Ağustos 1783 tarihinde Charles, hidrojen balonunu uçurmayı başarıyor. Ancak şiddetli bir fırtına başlıyor ve sonrasında balon gökyüzüne fırlayarak dakikalar içinde bulutların arasından kayboluyor.
Bu denemelerden sonra insanlı ilk uçan balon yarışı başlıyor. Aralık 1783’te Jacques Charles ve alet yapımcıları Robert Kardeşler ilk olarak 2 saat boyunca balon ile uçuyorlar. Daha sonra Fransız Kimyacı ve Havacı Jean François Pilatre de Rozier, gazlar üzerine çalışmalar yapıyor ve bunun üzerine balonculukla ilgili çalışmalar yapıyor. İlk yolculu uçuş denemesini 1783’te Kral Louis’in de izniyle gerçekleşiyor. Daha sonra 1785 tarihinde de bir yolculu uçan balon denemesi yapıyor. Ancak bu denemesinde uçan balon alev alıyor ve yangının sonucunda Rozier ve diğer yolcular ölüyor.
İlk bilimsel amaçlı uçan balon deneme ise 1804 yılında Fransız Fizikçi Jean Baptist Biot ve Joseph Louis Gay-Lussac tarafından gerçekleşiyor. Belirli bir yüksekliğe çıkarak, farklı yüksekliklerdeki hava örneklerini alarak havanın sıcak ve nemlilik farklılıklarına dair araştırma yapıyorlar. Aynı zamanda Dünya’nın manyetik alanının doğasını inceliyorlar. Yaptıkları deneyde uçan balonun dengesinin bozulmaması için yanlarına az ve hafif bilimsel aletler alıyorlar. Bir termometre ve hava dolduracakları iki cam küre alıyorlar. Ve bu şekilde bilimsel amaçlı ilk uçuş denemesi gerçekleşiyor.
İlk profesyonel kadın baloncu olarak geçen Sophie Blanchard. Madame Blanchard ilk olarak geçse de kendisinden önce balonla yolculuk yapmış kadınlar da var. Ancak Sophie Blanchard, ilk kadın balon pilotu oluyor. Madame Blanchard, yaptığı uçuşlarla Avrupa’da meşhur oluyor ve çoğu kez uçuşunu izlemeye birçok kişinin geldiği biliniyor. 1819’da Paris’te yaptığı balon uçuşunda uçan balon alev alıyor ve Sophie ölüyor. Son uçuşunu yapmadan önce -doğruluğu pek bilinmese de- “allons, ce sera pour la derniere fois” dediği ifade ediliyor.
“hadi gidelim, bu son kez olacak…”
1780’lerin sonunda artık uçan balonlar popüler bir hale geliyor. Özellikle Fransa’da ve Avrupa’da birçok kitaplarda, dergilerde adı geçmeye başlıyor. Özellikle resmedilmesi konusunda birçok çalışmalar yapılıyor. Uçan balonu bugün nasıl fotoğraflamayı seviyorsak, 18.yüzyılda uçan balon tasvirleri de çok güzel bir şekilde yapılıyor ve seviliyordu. Bilimsel kitaplarda, broşürlerde bu resimlere yer veriliyordu. Tabi uçan balon yalnızca kitaplarda, baskılarda değil, kumaşlarda, porselenlerde ve başka süs eşyalarında da resmedilmeye başlıyor.
Balon uçtu gitti, sence nerede şimdi?
İlk Yorumu Siz Yapın